Ticari hayatta ve sigorta ilişkilerinde sıklıkla karşımıza çıkan lehtar kavramı, sigortacılık, bankacılık ve hukuk alanında değişik anlamlarda kullanılır. Lehtar kavramı, Türk Dil Kurumu sözlüğünde iki şekilde tanımlanır: İlk anlamı yandaş, taraftardır. İkinci anlamı ise senet metninde senet bedelinin kendisine ödenmesi yazılı olan kişidir.
Lehtar Kısaca Nedir?
Lehtar, kısaca bir evrak üzerinde adı yazan ve buna bağlı olarak bir alacak hakkı bulunan, alacağı garanti altına alınan kişidir.
Bankacılıkta Lehtar Ne Anlama Gelir?
Lehtar bankacılık alanında birden fazla anlama gelir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
● Kambiyo senetleri olan bono, poliçe ve çek üzerinde hakkı olan, bu senetlere bağlı bir alacak hakkı bulunan kişiye lehtar denir. Lehtarın ismi senet üzerinde yazılı olur. Eğer emrine veya hamiline yazılı bir senet varsa bu durumda onu elinde bulunduran kişi lehtar kabul edilir ve senetten doğan alacak hakkına sahip olur.
● Lehtar kavramı bankacılıkta teminat mektupları alanında da kullanılır. Ticari hayatta bir mal veya hizmet satan taraf karşı taraftan olan alacağını vadeye bağlayabilir. Teminat mektubu bu noktada devreye giren bir kavram olup alacağı teminat altına alır.
● Teminat mektubu veren banka borçlu lehine alacaklıya alacağının ödenmesi garantisini verir. Aksi halde meydana gelecek zararları ödemeyi taahhüt eder. Bu ilişkide alacağı teminat altına alınan taraf muhatap iken, lehine teminat verilen borçlu lehtar olur. Teminat mektubu kullanımına ticari hayatın hızını ve devamlılığını sağlayabilmek için sıklıkla başvurulur.
● Bankacılıkta lehtar kavramının bulunduğu bir diğer ilişki akreditif ilişkisidir. Akreditif, alıcı ve satıcının önceden ticari ilişkilerinin olmadığı durumlarda tarafların kendini güvende hissetmeleri için başvurulan bir sistemdir. Bu güven eksikliği tarafların birbirini tanımamasının yanı sıra farklı ülkelerde farklı kambiyo kurallarının işlemesinden de kaynaklanır.
● Akreditif belgesi ile amaçlanan satıcının alacağını zamanında alabilmesi, alıcının da sözleşmede belirtilen malları zamanında teslim alabilmesidir. Akreditifte mal alan ithalatçının ödeme yapmak için hangi belgelerin ibrazını talep ettiği belirtilir. Banka, satıcıya belgelerin tamamının ibraz edilmesi halinde alacağının ödenmesi garantisini verir. Belgelerde eksiklik olması durumunda ise satıcıya herhangi bir ödeme yapılmaz. Akreditif taraflara oldukça yüksek düzeyde güven sağlayan bir sistemdir. Bu sistemde ödeme yapmayı taahhüt eden banka amir banka, alıcı amir ve satıcı lehtar olur.
Sigortacılık Alanında Lehtar Nedir?
Sigortacılık alanında poliçe adı verilen sigorta sözleşmeleri sigorta ettiren ve sigorta şirketi olmak üzere iki taraflı olarak düzenlenir. Sigorta şirketi, poliçe kapsamında yer alan şartların ve rizikoların gerçekleşmesi durumunda poliçe uyarınca zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Sözleşmenin diğer tarafı olan sigorta ettiren ise, sigorta şirketine poliçe uyarınca sigorta primlerini ödemekle yükümlü olan kişidir. Poliçe ile teminat altına alınmış risklerden biri meydana geldiğinde sigorta şirketi sigorta ettirenin zararını tazmin eder.
Öte yandan taraflar anlaşarak teminat kapsamındaki rizikolara karşı sigorta ettirenin değil üçüncü bir kişinin güvence altına alınmasını kararlaştırabilir. Sigorta ettiren kendi adına değil başkası adına sigorta yaptırmış olur. Buradaki üçüncü kişi sigortacılık alanında lehtar olarak adlandırılır. Sigorta sözleşmelerindeki lehtar aynı zamanda “sigortalı” olarak da tanımlanır.
Sigorta sözleşmelerinde sigorta ettiren ve lehtar kavramları birçok zaman iç içe geçmiş durumdadır. Sigorta ettiren aynı zamanda lehtar da olabilir. Ticari hayatta alacakların tahsil edilmesini garanti altına alan Devlet Destekli Alacak Sigortası buna bir örnektir. Bu sigorta türünde satıcı bir malın ücretini alıcıdan tahsil edemediği durumda sigorta devreye girerek zararını karşılar. Satıcı hem sigorta primlerini ödeyerek sigorta ettiren tarafken hem de rizikonun gerçekleşmesi durumunda tazminatı alan lehtar konumundadır.
Lehtar bir üçüncü kişi de olabilir. Öte yandan sigorta ettiren aynı zamanda lehtar olmakla birlikte poliçe uyarınca başka lehtarlar da belirlenebilir. Bu durum günlük hayatta en sık aile sağlık sigortası paketlerinde karşımıza çıkar. Aile fertlerinden biri sigorta sözleşmesinin tarafı olup sigorta ettiren sıfatına sahip olurken aynı zamanda lehtardır. Diğer aile fertleri ise lehine sigorta sözleşmesi yapılan lehtarlar olurlar. Birden çok lehtarın belirlendiği poliçelere bir diğer örnek olarak İşyerim Paket Sigortası verilebilir. İşyeri sahibi sigorta primlerini ödeyen sigorta ettirendir. Aynı zamanda lehtardır. İşyerindeki malların, materyallerin ve cihazların zarar görmesi durumunda kendisine ödeme yapılır. Ayrıca bu sigorta paketi ile çalışanlar ve hatta müşteriler de işyerinde gerçekleşebilecek zararlara karşı sigorta teminatı altına alınabilir. Dolayısıyla bu kişiler de işyeri sahibi gibi lehtar konumunda olurlar.
Lehtar kavramı sigorta sözleşmelerinde en sık hayat sigortalarında ve ferdi kaza sigortalarında karşımıza çıkar. Sorumluluk ve Ferdi Kaza Sigortası yaptırılarak kaza durumunda tedavi masraflarının ve vefat durumunda cenaze masraflarının ödenmesi teminat altına alınabilir. Aynı zamanda lehtar olarak belirlenen kişiler vefat nedeniyle tazminat alabilirler. Bu durumda sigorta ettiren vefat eden kişi iken sigorta tazminatı lehtarlara ödenir. Poliçede lehtar belirtilmemişse vefat eden kişinin kanuni varisleri lehtar kabul edilir ve sigorta şirketi ödemeyi onlara yapar. Öte yandan sigorta ettiren kişi poliçede başka lehtarlar belirlemiş olabilir.
Sigorta Sözleşmelerinde Lehtar ile İlgili Kurallar Nelerdir?
Sigorta sözleşmelerindeki lehtar ile ilgili genel kurallar şu şekilde sıralanabilir:
● Lehtar gerçek veya tüzel kişi olabilir.
● Sigorta sözleşmesinde bir veya birden fazla kişi lehtar olarak belirlenebilir.
● Birden çok lehtar belirlenmesi durumunda paylarının ne kadar olduğunun poliçede açıkça belirtilmesi gerekir. Aksi durumda tüm lehtarların tazminat üzerinde eşit şekilde pay sahibi oldukları kabul edilir.
● Poliçede lehtar olarak belirlenen kişiler daha sonra değiştirilebilir veya sözleşmeye yeni lehtarlar eklenebilir.